Η Βιβλιοθήκη στην εποχή μας - Δημοτική Βιβλιοθήκη Ψαχνών

 

Η Βιβλιοθήκη στην εποχή μας

   Δημοτική Βιβλιοθήκη Ψαχνών

 

του Σ.Π.Παπασηφάκη

 

Πριν από χρόνια, οι Βιβλιοθήκες, οι Δημοτικές τουλάχιστον, οι λαϊκές Βιβλιοθήκες,
επιτελούσαν συγκεκριμένους σκοπούς. Ήταν δυνατόν να τους αριθμήσεις στα δάκτυλα του ενός χεριού. Ήταν ένας τόπος στον οποίο μπορούσες να βρεις πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα, να δανειστείς βιβλία για ένα διάστημα, άντε και να παρακολουθήσεις μια ομιλία ή μία εκδήλωση η οποία να κινείται γύρω από την παιδεία, την ιστορία ή τον πολιτισμό. Υπήρξαν και φωτεινές αναλαμπές (Π.χ. Βιβλιοθήκη Βέροιας) όταν βρέθηκαν κάποιοι άνθρωποι πρόθυμοι και κυρίως ικανοί, να τραβήξουν το κάρο από τη λάσπη, μα αυτό δεν κράτησε πολύ, αφού ήταν αποτέλεσμα συγκυριών και όχι οργανωμένης, κοστολογημένης και κυρίως μόνιμης δράσης.

Η έλευση του internet, η ραγδαία εξέλιξή του, έφερε ένα τσουνάμι αλλαγών που δεν άφησε ανεπηρέαστες, ως ήταν φυσικό, τις Βιβλιοθήκες. Αυτή τη στιγμή, με φωτεινή εξαίρεση την Εθνική Βιβλιοθήκη, στις εγκαταστάσεις που δημιούργησε γι' αυτήν το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, οι άλλες βρίσκονται σε αναζήτηση ταυτότητας. Προσπαθούν να συμμορφωθούν με τις νέες επιταγές της κοινωνίας και των καιρών. Στη δυσχερέστερη θέση βρίσκονται οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες, οι οποίες έχουν παρουσιάσει από χρόνια, λόγω της ελλιπούς έως μηδαμινής χρηματοδότησης, σημάδια κόπωσης και εφησυχασμού. Σε ένα ταμείο το οποίο πλήττεται, οι πρώτες περικοπές αφορούν πάντα τον πολιτισμό, στη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό. Οι δήμαρχοι κατά κανόνα προτιμούν να κατασκευάσουν ένα έργο βιτρίνας, το οποίο κατά τη γνώμη τους θα έχει αμεσότερη απήχηση στους πολίτες και ψηφοθηρικό κέρδος για τους ίδιους. Αλλά κι εκείνοι που βρίσκονται πιο κάτω στην πυραμίδα, αντιδήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι που είναι επιφορτισμένοι με τη Βιβλιοθήκη, ακόμη και οι υπάλληλοι που χρησιμοποιούνται ως βιβλιοθηκονόμοι, πολλές φορές δεν έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο.

 

Μια καλά σχεδιασμένη Βιβλιοθήκη, μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην εξυπηρέτηση της περιοχής και να γίνει κέντρο μάθησης και χώρος συνάντησης των κατοίκων. Η διαμόρφωση σαφούς πολιτικής και ο καθορισμός των στόχων, των προτεραιοτήτων και των υπηρεσιών κάθε λαϊκής Βιβλιοθήκης πρέπει να γίνεται με βάση τις τοπικές ανάγκες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κοινότητας. Ο σχεδιασμός της Βιβλιοθήκης ορίζεται σε σχέση με το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Η κατανόηση επομένως μιας κοινωνίας που μεταβάλλεται και οι ρευστές ανάγκες του κοινού που εξυπηρετείται από αυτή, θεωρούνται σημαντικές για όσους εμπλέκονται στη διαδικασία του σχεδιασμού. Δεν νοείται δηλαδή το 2021 μία Βιβλιοθήκη να λειτουργεί όπως λειτουργούσε τη δεκαετία του 80.

Η διακήρυξη της UNESCO[i] που δημοσιεύθηκε το 1994 συμπεριλαμβάνει τις θεμελιώδεις αρχές που πρέπει ακόμη και σήμερα να διέπουν τη λειτουργία των λαϊκών Βιβλιοθηκών. Στην Ελλάδα, στις λαϊκές Βιβλιοθήκες εντάσσονται οι Δημόσιες, οι οποίες εποπτεύονται από το τμήμα Βιβλιοθηκών του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και οι δημοτικές και κοινοτικές που λειτουργούν με την ευθύνη των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η οργάνωση και η λειτουργία τους θα πρέπει να ακολουθεί τις διεθνείς οδηγίες και πρότυπα με βάση το υπάρχον ελληνικό θεσμικό πλαίσιο. Δυστυχώς πολλές από αυτές έχουν αφεθεί στη μοίρα τους και λειτουργούν με τον αυτόματο πιλότο.

 

Η Βιβλιοθήκη, για να έρθουμε στα δικά μας, πρέπει να είναι ένα κτίριο που λάμπει από μέσα προς τα έξω.  Ένα όμορφο κτίριο σε μια πλατεία από μόνο του δεν αρκεί. Αυτό το "Χάνι της Γραβιάς" με τις ...εκατόν είκοσι πέντε πόρτες, τα διακόσια πενήντα έξι παράθυρα και το ...ενάμισι μέτρο ύψος, είναι στ' αλήθεια πολύ όμορφο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους, αλλά για Βιβλιοθήκη σε μία πόλη δέκα χιλιάδων κατοίκων, που φιλοξενεί πανεπιστήμιο, δεν κάνει. Στο κτίριο αυτό θα μπορούσε να φτιαχτεί μία παραμυθένια Βιβλιοθήκη σαν αυτή της Ραψάνης στη Θεσσαλία. Μα η Ραψάνη είναι ένα χωριό, δεν είναι μία πόλη σαν τα Ψαχνά.

Ο υπογράφων[ii] έστειλε το Μάιο του 2020 τόσο στους υπεύθυνους του Δήμου, όσο και στους αρχηγούς της αξιωματικής και της ελάσσονος αντιπολίτευσης, ένα υπόμνημα με προτάσεις για τη δημιουργία μιας νέας σύγχρονης Βιβλιοθήκης. Ενώ γνωρίζουν και παραδέχονται την ύπαρξη του προβλήματος, δεν έλαβαν τον κόπο να ασχοληθούν με το χρονίζων αυτό πρόβλημα, αλλά ούτε καν να ζητήσουν περαιτέρω  διευκρινήσεις. Κατανοώ ότι ο Κορονοϊός, όπως στο κράτος, έβαλε τη σφραγίδα του και στο Δήμο, μετατρέποντάς τον σε ένα μηχανισμό μίνιμαλ εγρήγορσης και αναβλητικότητας.

Ίσως όμως, η περίοδος αυτή, παρείχε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναδιοργανωθεί ο οργανισμός, αφού έτσι κι αλλιώς ο κόσμος κάθεται στα σπίτια του. Η Βιβλιοθήκη ασφυκτιά και πρέπει να "αναπνεύσει". Ένα παλιό ρητό λέει ότι νομοτελειακά, το μέλλον έρχεται σ' αυτούς που το προετοιμάζουν. Αν δεν εργαστείς το φθινόπωρο, η άνοιξη δεν θα' ρθει.

 

---

[i] UNESCO: Διακήρυξη για τις λαϊκές Βιβλιοθήκες.

1.                   η δημιουργία και η ενίσχυση της αναγνωστικής συνήθειας στα παιδιά από τη μικρή ηλικία,

2.                   η υποστήριξη της ατομικής εκπαίδευσης, καθώς και της τυπικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες,

3.                   η παροχή ευκαιριών για προσωπική δημιουργική ανάπτυξη,

4.                   η διέγερση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των παιδιών και των εφήβων,

5.                   η προώθηση της ενημέρωσης για την πολιτιστική κληρονομιά, η προαγωγή της αξία των τεχνών, των επιστημονικών επιτευγμάτων και των καινοτομιών,

6.                   η  πρόσβαση στις πολιτιστικές  εκφράσεις όλων των τεχνών του θεάματος,

7.                   η υποστήριξη του διαπολιτισμικού διαλόγου και η προστασία της πολιτισμικής ποικιλότητας,

8.                   η ενίσχυση της προφορικής παράδοσης,

9.                   η  εξασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε όλα τα είδη των πληροφοριών που αφορούν την κοινότητα

10.            η    παροχή    επαρκών    υπηρεσιών    πληροφόρησης    στις    τοπικές επιχειρήσεις, συνδέσμους και ομάδες με ειδικά ενδιαφέροντα,

11.            η  διευκόλυνση για την ανάπτυξη δεξιοτήτων όσον αφορά στην αναζήτηση και εντοπισμό πληροφοριών και τη χρήση Η/Υ,

12.            η ενίσχυση και η συμμετοχή σε δραστηριότητες και προγράμματα αλφαβητισμού   για   όλες   τις ηλικιακές   ομάδες   και  η   ανάληψη πρωτοβουλιών για το πρόβλημα του αναλφαβητισμού, εφόσον κριθεί απαραίτητο.

 

[ii] Ο υπογράφων είναι ιδρυτικό μέλος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ψαχνών. Έχει εργαστεί σ' αυτήν είκοσι χρόνια. Από το 1986 έως το 1994 ήταν μέλος του Δ.Σ.. Τη διετία 1994-1996 γραμματέας, από το 1996 έως και το 1999 αντιπρόεδρος και από το Σεπτέμβριο του 2001 έως τον Ιούνιο του 2005 διευθυντής.