Επιθεώρηση

Σκίτσο του Βασίλη Αυλωνίτη

Δεν είναι δύσκολο ξεφυλλίζοντας μία οποιαδήποτε αθηναϊκή εφημερίδα στη σελίδα των θεαμάτων, να βρούμε το μερίδιο που κατέχει η επιθεώρηση στο σύνολο των θεατρικών έργων. Σίγουρα μία "χαρτογράφηση" θα καταδείξει σαφέστατα, την υποχώρηση της επιθεώρησης, παρά τη θεματολογία που της προσφέρει αφειδώλευτα τελευταία  η επικαιρότητα, ιδιαίτερα η πολιτική. Σήμερα επιζεί σε μερικά θέατρα, ειδικά το καλοκαίρι.
Εξαιρέσεις όπως η επιθεώρηση του Μ. Ρέπα που παρουσίασε το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Λάρισας ή αυτής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου στο παρελθόν δεν κρίνονται αρκετές για να μεταβάλλουν τον κανόνα.

Η επιθεώρηση ή το ελαφρό μουσικό θέατρο όπως βαφτίστηκε το είδος αυτό μεταπολεμικά, ξεφύτρωσε στην Αθήνα τα στερνά χρόνια του 19ου αιώνα, έχοντας τ` όνομα και τη χάρη της παριζιάνικης revqe (σατιρική επιθεώρηση των γεγονότων της χρονιάς).Πρώτη εμφάνιση του είδους στον τόπο μας ήταν το "Λίγο απ` όλα" (κείμενο Μ. Λάμπρου, μουσική Ι. Καίσαρη) που παίχτηκε απ' το θίασο Δημητρίου Κοτοπούλη το καλοκαίρι του 1894.Πριν από αυτό, πολλοί  και  άριστοι   ευθυμογράφοι  της   εποχής   (Άννινος Καπετανάκης, Λάσκαρης, Σουρής κ.ά.) είχαν παρουσιάσει επιθεωρησιακά στοιχεία στις κωμωδίες ή στα κωμειδύλλιά τους χωρίς, ωστόσο, να μπορούμε να χαρακτηρίσουμε επιθεώρηση το συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, για να εγκαινιάσει το είδος τη χρυσή εποχή του με τα "Παναθήναια" του 1907,γραμμένα από το Μπάμπη Άννινο και το Γεώργιο Τσοκόπουλο και τον "Κινηματογράφο" του Πολύβιου Δημητρακόπουλου. Οι τρεις αυτοί καθιέρωσαν από τότε τα ετήσια καλοκαιρινά Παναθήναια με τη συμμετοχή των δημοφιλέστερων ηθοποιών της εποχής. Έως τα τελευταία προπολεμικά χρόνια η επιθεώρηση σημείωσε κάμψη. Τότε άκμασε πάλι το επιθεωρησιακό είδος -ακόμη και όταν έλειπαν τα έξυπνα κείμενα- χάρη στις μεγάλες δυνατότητες των ηθοποιών της εποχής, ιδιαίτερα στον αυτοσχεδιασμό. Ανάμεσα στους δημοφιλέστερους ηθοποιούς της εποχής εκείνης ήταν: ο ...μεθυσμένος Μακρής, ο ...κουτσαβάκης Κυριακός, ο μενιδιάτης Αυλωνίτης, ο ζιζάνιος Μαυρέας,ο μπούφος Κοκκίνης, ο Φιλιππίδης,ο Ιατρίδης,ο Σταυρίδης,ο Στολίγκας, τα ….Καλουτάκια, η Μαρίκα Νέζερ και τόσοι άλλοι.

Μετά τον πόλεμο, ιδίως στη δεκαετία του πενήντα και του εξήντα, είχαμε όχι μόνο καλούς ηθοποιούς, αλλά και εμπνευσμένους επιθεωρησιογράφους. Τον Κώστα Πρετεντέρη, το Μίμη Τραϊφόρο, το Δημήτρη Γιαννουκάκη και τον καλύτερο ίσως απ` όλους, το Νίκο Τσιφόρο.

Γύρω στα 1970 είχαμε μία ακόμη αναλαμπή της επιθεώρησης  με τα "παιδιά" του "Ελεύθερου Θεάτρου". Το Ελεύθερο Θέατρο, το συγκρότησαν νεαροί σπουδαστές της σχολής του Εθνικού και αποτέλεσε μία νησίδα πολιτικού θεάτρου και ένα οργανισμό θεατρικής αναζήτησης. Ηθοποιοί όπως ο Σταμάτης Φασουλής, η Παναγιωτοπούλου, ο Κοτανίδης, ο Καμπερίδης, ο Χατζησάββας, ο Αρζόγλου που πέρασαν τότε από το Ελεύθερο Θέατρο, θητεύουν ακόμη και σήμερα με επιτυχία στο θέατρο.

Το είδος αυτό του θεάτρου ήταν και είναι δημοφιλές όχι μόνο στο κοινό της Αθήνας, αλλά και σ` αυτό της επαρχίας για δύο πολύ βασικούς λόγους. Πρώτα γιατί με το χιούμορ των διαλόγων και των μονολόγων (της περίφημης παρλάτας) και των τραγουδιών ακόμα, συνδέετε με όλες τις μορφές της σάτιρας, της σάτιρας που ανέκαθεν αποτελούσε όπλο κριτικής, για όσα δεινά βαριά ή ελαφρά υπέφερε η μάζα του λαού. Έπειτα γιατί μέσα από τα νούμερα της επιθεώρησης, σχολίαζαν όσα στην κανονική τους ζωή, δεν τολμούσαν πολλές φορές να σχολιάσουν. Η επιθεώρηση αντλεί τη θεματογραφία της, τις περισσότερες φορές από την επικαιρότητα και ιδιαίτερα από την πολιτική. Μετά τη μεταπολίτευση, είχαμε άνθηση της πολιτικής επιθεώρησης η οποία συν το χρόνο κόπασε. Ακόμη και σήμερα, λόγω της αμετροέπειας των λειτουργών της, η πολιτική εξακολουθεί να τροφοδοτεί με υλικό την επιθεώρηση. Από μόνη της όμως, δε φτάνει να καλύψει (ή κουράζει) τα δεκαπέντε νούμερα που χρειάζεται μία παράσταση. Για το λόγο αυτό απαιτούνται και άλλα έξυπνα νούμερα, τα οποία επειδή λείπουν ή επειδή δεν ...γαργαλούν πλέον το κοινό, το...γαργάλισμα επιχειρείται με άλλο τρόπο. Έτσι εισέβαλαν στην επιθεώρηση: η βωμολοχία, τα σεξουαλικά υπονοούμενα, τα μισόγυμνα κορίτσια και τα ημίγυμνα μπαλέτα.

Σήμερα, εκατόν οκτώ χρόνια μετά την εμφάνιση της επιθεώρησης στην Ελλάδα, ηχεί αληθινό όσο ποτέ άλλοτε, εκείνο που είχε πει ο Φώτος Πολίτης το 1934 (...) "Η επιθεώρηση ήρθε εδώ από τη Δύση σαν απλή μίμηση. Τράβηξε κουτσά στραβά το δρόμο της, έπεσε, ξανασηκώθηκε, φούντωσε για λίγο καιρό κι έπειτα κατρακύλησε στη ρουτίνα και στη χυδαιότητα"

Σ.Π.Παπασηφάκης