Η εκδίκηση της μυθοπλασίας

 Η εκδίκηση της μυθοπλασίας

Η ιστορία είναι παλιά. Όταν ένα τηλεοπτικό κανάλι σημειώνει μία επιτυχία, απρόσμενη ή μη, σπεύδουν όλα να ακολουθήσουν με παρόμοιες εκπομπές, ελπίζοντας να δρέψουν κι αυτά δάφνες επιτυχίας και εισπρακτικά κέρδη με την αύξηση των διαφημίσεων. Έτσι είχαμε τα τελευταία χρόνια τις εκπομπές μαγειρικής, τους διαγωνισμούς μαγειρικής, τους μουσικούς διαγωνισμούς και τα χειρότερα όλων, τα ριάλιτι επιβίωσης, μόδας και ...έρωτα. Εκεί πια τα είδαμε όλα. Κατ' εμέ, μόνο ένας άνθρωπος που έχει κατέβει στα ύστερα σκαλοπάτια της ύπαρξής του, θα δεχτεί να συμμετάσχει σε μία τέτοια εκπομπή και να εκτεθεί στο άπαν σύμπαν μ' αυτό τον τρόπο.

Τα δύο τελευταία χρόνια, ευτυχώς για μας, η ανέλπιστη επιτυχία του Ant1 με τις «Άγριες Μέλισσες» ήρθε να ταράξει το λιμνάζων τηλεοπτικό τοπίο. Ένα σήριαλ μυθοπλασίας και μάλιστα καθημερινό, όχι σε αστικό τοπίο, μέσα σε τέσσερις τοίχους, αλλά σε ένα χωριό, ταρακούνησε  τις αναμνήσεις μας κι έκανε νούμερα που έφεραν χαμόγελα στον  Ant1 και πονοκέφαλο στους αντιπάλους του. Την ίδια ώρα η ΕΤ 1 αποφάσισε να τους πολεμήσει με τα ίδια όπλα, ρίχνοντας στη μάχη όχι μία, αλλά τρεις σειρές: «Τα καλύτερά μας χρόνια», το «Χαιρέτα μου τον πλάτανο» και η ατακαδόρικη «Τούρτα της μαμάς» απέσπασαν σημαντικό μερίδιο τηλεθέασης και έφεραν γκρίνια στα άλλα κανάλια. Ο γίγαντας είχε ξυπνήσει.[i]

Έτσι λοιπόν φέτος αμολήθηκαν όλοι να βάλουν σειρές μυθοπλασίας στο πρόγραμμά τους και η μάχη άρχισε. Από αύριο (Δευτέρα 27-9) η prime time ζώνη και όχι μόνον θα πάρει φωτιά. «Η γη της ελιάς» με το «Σασμό» κονταροχτυπιούνται ήδη, με το δεύτερο να έχει πάρει σαφές προβάδισμα.
 
Η μεταφορά βιβλίων στην τηλεόραση, η διασκευή μυθιστορημάτων για την τηλεόραση έχει μακρά ιστορία. Το να διασκευάσεις ένα κείμενο από μία φόρμα σε μία άλλη απαιτεί μακρά και κοπιώδη προσπάθεια, γιατί άλλοι νόμοι διέπουν ένα μυθιστόρημα και άλλοι ένα σενάριο. Ο πρώτος νόμος, αυτός που τηρούν απαρέγκλιτα όσοι κάνουν αυτή τη δουλειά, είναι να μη μένουν πιστοί στο πρωτότυπο. Ο Oscar Wilde, σε μία από τις ευφάνταστες παραδοξολογίες του, το εξέφρασε με σαφήνεια: «Η διασκευή είναι σαν τη γυναίκα, όταν είναι ωραία δεν είναι πιστή κι όταν είναι πιστή δεν είναι ωραία».
Έχουμε δει αρκετές μεταφορές λογοτεχνικών έργων στην τηλεόραση. Από αυτές η πιο πιστή μεταφορά, εκείνη που απείχε πολύ λίγο από το πρωτότυπο, ήταν το αγαπημένο μου «Λεμονοδάσος» του Κοσμά Πολίτη. Γυρίστηκε το μακρινό 1978 και μάλιστα σε φιλμ και όχι σε βιντεοταινία. Το σενάριο ήταν του Κώστα Λειβαδέα και η σκηνοθεσία της τεράστιας και πρόωρα χαμένης Τώνιας Μαρκετάκη. Ακολούθησε «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» του Στρατή Μυριβήλη το 1979, σε σκηνοθεσία Κώστα Αριστόπουλου και σενάριο Μαργαρίτας Λυμπεράκη. Κατάφερε με μαεστρικό αργόσυρτο τρόπο να μας μεταφέρει από τη μία τον ψυχικό κόσμο του Λεωνή, που γύρισε από τον πόλεμο και από την άλλη την εποχή αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μία ακόμη τέλεια δουλειά, από όσες μπορώ να θυμηθώ, με κίνδυνο να ξεχάσω κάποια, ήταν «Ο Κίτρινος Φάκελος» του Μ. Καραγάτση στον Ant1, σειρά του 1990. Αξεπέραστη η ερμηνεία του Γιώργου Μιχαλακόπουλου στο ρόλο του Κωστή Ρούση, ενώ ο Κιμούλης μπήκε τόσο πολύ μέσα στο ρόλο του Μάνου Τασάκου, που δεν ξέρω αν κατάφερε ποτέ να βγει. Και φτάνουμε στο σωτήριο έτος 2010, όπου το MEGA τόλμησε να παρουσιάσει «Το Νησί» της Victoria Hislop, μία από τις πιο ακριβές παραγωγές για την ελληνική τηλεόραση με καριέρα στο εξωτερικό. Το σενάριο ήταν μία «ελεύθερη διασκευή» της Μιρέλλας Παπαοικονόμου σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Παπαδουλάκη και φωτογραφία - που επαινέθηκε- του Βαγγέλη Κατριτζιδάκη.
 
Οι νέες σειρές θα κονταροχτυπηθούν. Η μάχη θα είναι ανελέητη. Χαίρομαι που η κρατική τηλεόραση μπήκε με τα μπούνια σ' αυτή τη μάχη. Όταν έχω μεγαλώσει με «Το Θέατρο της Δευτέρας», δε μπορώ να είμαι ευχαριστημένος με την εικοστή πέμπτη παρουσίαση έργων του Σεφερλή! Δεν έχω τίποτε με τον άνθρωπο, απλώς καταδεικνύω τη φτώχεια. Θα χαρώ αν αυτές οι νέες σειρές θα καταφέρουν να εκτοπίσουν τη σαβούρα στην οποία μόνον ο ΣΚΑΪ και ο εξ ανατολών χρηματοδότης του, εξακολουθούν να επενδύουν. Θα χαρώ επίσης αν, οι γυναίκες κυρίως, στείλουν από κει που' ρθε το Bachelor.
 
Οι μέλισσες θα διάγουν φέτος τον τρίτο χρόνο. Οι σεναριογράφοι έπεσαν στην παγίδα που τους έστησε το κανάλι. Στο θέατρο, το χειρότερο πράγμα είναι να θέλεις να βάλεις μία πέμπτη πράξη σ' ένα έργο των τεσσάρων. Καταστρέφεις τη δομή του. Το ίδιο ισχύει και στην τηλεόραση. Η σειρά έπρεπε να τελειώσει πέρυσι για να μην πω πρόπερσι. Η είσοδος νέων μελών στο προσκήνιο, φρεσκάρει λίγο το ενδιαφέρον αλλά για λίγο. Οι σκηνές που βρίσκονταν όλοι μαζί στο καφενείο ή στο ραφτάδικο και κλαίγανε τη μοίρα τους, έφερναν υπνηλία και δημιουργούσαν χασμωδία στην κατά τα άλλα γρήγορη πλοκή του έργου. Σε λίγο οι πρωταγωνιστές, ύστερα από τις απανωτές λαχτάρες που τους έχουνε βρει θα μοιάζουν στον Ιώβ, θα φέρουν φωτοστέφανο και θα έχουν αγιάσει. Άσε που αρκετοί έχουν τη μορφή του Ιανού, κρύβοντας ένα άγγελο κι ένα διάβολο μέσα τους. Ο Ant1 πίεσε προφανώς τους σεναριογράφους να συνεχίσουν και αυτοί ενέδωσαν. Ο σταθμός ήθελε να βγάλει τα σπασμένα  και να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί κι εκείνοι να εξακολουθήσουν να είναι στο προσκήνιο. Το μαχαίρι βέβαια είναι δίκοπο.
Η μάχη λοιπόν άρχισε. Ξαναδιαβάζω το «Βαρδιάνο στα σκόρπια» για να κρίνω τη μεταφορά. Παπαδιαμάντης είναι αυτός, μεγάλο το τόλμημα. Περιμένω με  ανυπομονησία δε τη διασκευή του διηγήματος του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Οι δυο αγάπες», «Αγάπη Παράνομη» στην τηλεοπτική μεταφορά. Όποιος το χάσει, χάνει. Ο χειμώνας λοιπόν προμηνύεται λαμπρός. Ίδωμεν!
Σ.Π.Παπασηφάκης

---

[i] Αλήθεια, όταν ένας μεγάλος του πνεύματος μας αφήσει για τας αιωνίους μονάς, πόσα κανάλια έχουν μία συνέντευξή του να μας δείξουν; Η εκπομπή «Στα άκρα» με τη Βίκυ Φλέσσα έδειξε συνέντευξη του Θεοδωράκη σε ...συνέχειες. Το αρχείο της ΕΡΤ αποτελεί μεγάλη δύναμη. Αυτό για κείνους που διαμαρτύρονται γιατί την πληρώνουμε. Πληρώνουμε για να έχουμε.